به گزارش «خبرنامه دانشجویان ایران»؛ جشنواره چهلم هم با تمام حواشی و فراز و فرودهایی که داشت به اتمام رسید. از جمله حواشی جشنواره فیلم فجر امسال حذف سیمرغ مردمی جشنواره، عدم شرکت برخی کارگردانان بخاطر داوران جشنواره، حضور بیشتر فیلم اولی ها نسبت به جشنواره های قبلی و ... بوده است. از این رو برای پرداخت بیشتر به جشنواره چهلم در ادامه مصاحبه با محمدصالح سلطانی، مدیر دفتر نوآوری و توسعهی حوزه هنری انقلاب اسلامی ومنتقد در حوزه سینما و محصولات هنرهای تصویری را می خوانید.
سوال: امسال همه ی فیلم های جشنواره را تماشا کردید؟ سطح فیلم های امسال جشنواره فجر را چطور ارزیابی می کنید؟
از فیلم های جشنواره امسال، به جز فیلمهای شهرک، دِرب، نَمور و ماهان، مابقی فیلم ها را تماشا کردم؛ یعنی مجموعا 18 فیلم را دیدم. جشنواره فجر چهلم، در مجموع در قد و قواره سال های گذشته بود. مثل جشنواره های سی و نهم و سی و هشتم؛ البته جشنواره فجر سال 97، کمی قوی تر از جشنواره های 3 سال اخیر بود. اگر دقت کرده باشید، هر ساله، عموما در جشنواره، 2 3 تا فیلم خیلی خوب داریم و 2 3 تا فیلم بسیار ضعیف هم داریم که به قول آقای فراستی ماقبل نقد هستند! عمده فیلم های جشنواره فجر، فیلم های متوسطی هستند که در بعضی جهات، نقاط قوت شایان ذکری دارند و در بعضی جهات نقاط ضعف جدی دارند. جشنواره ی امسال هم از این قاعده مستثنی نبود. اگر بخواهم به مجموعه ی 22 فیلم جشنواره امسال از عدد 20، یک نمره را اختصاص بدهم، عددی بین 11 تا 13 می تواند مناسب باشد.
سوال: نظر شما درباره سطح داوری های جشنواره و سیمرغ های اهدا شده به چیست؟
در هر جشنوارهای، همیشه آن چیزی که رای و نظر نهایی جشنواره را می سازد، سلیقه هیئت داوران است. به نظرم آن چیزی که مهم تر از اهدای سیمرغ به فیلم هاست، این است که ببینیم هیئت داوران، تا چه اندازه هیئت داوران وزین و خوش نامی است. فکر می کنم ترکیب هیئت داوران امسال، ترکیب خوبی بود. حضور افرادی مانند مسعود جعفری جوزانی، محمدعلی باشه آهنگر، شهاب حسینی و استاد مجید انتظامی، نوید بخش یک ترکیب خوب و یک دست، در تیم داوران جشنواره چهلم بود. همان طور که اشاره شد، سلیقه هیئت داوران بر جوایز موثر است و اهدای سیمرغها میتواند باب طبع هر تماشاگری باشد و بالعکس. بنده هم از این قاعده مستثنی نیستم. بعضی از جوایز را پسندیدم و بعضی را نپسندیدم. فکر میکنم فیلم بدون قرار قبلی، استحقاق سیمرغهای بیشتری داشت. خانم پگاه آهنگرانی، ایفای نقش جدی و خوبی در این فیلم داشتند. فیلم موقعیت مهدی، در بخش بازیگری باید جایزه می گرفت؛ خصوصا خانم ژیلا شاهی مستحق این جایزه بود؛ به نظرم ایشان خیلی خوب نقش خودشان را ایفا کرده بودند. فیلم دستهی دختران، میتوانست سیمرغ های بیشتری کسب کند.
در طرف دیگر، فیلم برف آخر بیش از شایستگیش، تحویل گرفته شد. فیلم برف آخر، فیلم خوبی نبود. سناریوی بسیار کند و ریتم کسلکننده ای داشت. ضمن این که نمونه های مشابه این فیلم، در سینمای ایران زیاد است. اگر بخواهم جزئی تر اشاره کنم، باید بگویم که سیمرغ بهترین فیلم که به موقعیت مهدی اهدا شد و سیمرغ بهترین فیلم از نگاه ملی که به بدون قرار قبلی، ساخته بهروز شعیبی اهدا شد، سیمرغ های درستی بود اما عجیب ترین جایزه در بین جوایز جشنواره، سیمرغ بهترین کارگردانی بود که به آقای میرکریمی برای فیلم نگهبان شب داده شد. فیلم نگهبان شب، فیلم بدی نبود اما کارگردانی آقای میرکریمی، نسبت به کارهای درخشان قبلیشان، اصلا نکته خاصی نداشت که ایشان برایش سیمرغ بگیرند! شاید عجیب من اگر بودم سیمرغ بهترین کارگردانی را به هادی حجازی فر، بهروز شعیبی و یا منیره قیدی می دادم.
سوال: چه نظری درباره حواشی جشنواره چهلم دارید؟ رئیس سازمان سینمایی اعلام کردند که در فرایند اخذ آرای مردمی، تخلفی صورت گرفته است. به نظر شما حذف سیمرغ مردمی با این دلیل، کار درستی بود؟
متاسفانه امسال جشنوارهی پرحاشیه ای داشتیم. مهم ترین حاشیهی جشنواره چهلم، حذف سیمرغ مردمی بود که به نظرم کار بسیار غلطی بود. پاک کردن صورت مساله و نادیده گرفتن رای تماشاگرانی که در طول جشنواره رای داده و در نظرسنجی مردمی شرکت کرده بودند، کار غلطی بود. باید مسئولانهتر نسبت به آرای مردمی و سیمرغ مردمی رفتار می شد. ستاد جشنواره سریعترین تصمیم را گرفت و صورت مسئله را پاک کرد و این اتفاق، اصلا اتفاق حرفه ای نبود. صحبت های نویسنده فیلم نمور هم جزو حاشیه های جدی جشنواره بود. از این مسائل گذشته، اساسا ساز و کار برگزاری جشنواره، نشستهای خبری و اخباری که از برج میلاد به گوش ما میرسید، نشان می داد که جشنواره از منظر اجرائیات، جشنواره سرحالی نیست و پرحاشیه است.
سوال: شاید یکی از مسائلی که نقل این این روز-های جشنواره بود، تعداد زیاد فیلم اولیهای در جشنواره چهلم بود. فیلم اولیهای جشنواره را چطور دیدید؟
یک نکته مهم درباره جشنواره امسال که در سوال شما هم به خوبی به آن اشاره شده است، مسئله فیلم اولی های این جشنواره است. فیلم اولی های این جشنواره، موفق و پررنگ بودند. میتوانم بگویم که همهی فیلم اولی های امسال، قابل اعتنا بودند. کارها از نظر تکنیکی حداقلها را داشتند و درگیرکننده و جذاب بودند؛ من به شخصه، فیلم بدی از فیلم اولیها ندیدیم. درست است که آثار فیلم اولیها، اکثرا متوسط بودند اما بد هم نبودند و ارزش یک بار دیدن را داشتند. مثلا فیلم بی رویا و شب طلایی، از دو کارگردان اولی سینمای ایران، فیلمهای بدی نبودند. جشنواره امسال، دو فیلم اولی بسیار جدی هم داشت. یکی از آنها فیلم علفزار آقای کاظم دانشی بود که به عنوان یک فیلم اولی واقعا کارشان خوب بود. اگرچه از نظر مضمون، می توان روی این فیلم صحبت کرد و خیلی جای نقد دارد اما از نظر فنی واقعا کار علفزار، کار جدی و قابل اعتنایی بود.
ملاقات خصوصی هم به عنوان یک کار اولی یک فیلم سرپا و خوب بود. شب طلایی و بی رویا هم ارزش یک بار دیدن را داشتند. در کنار همه ی این فیلم ها، یک فیلم اولی فوق العاده به نام هادی حجازی فر داشتیم که بهترین فیلم جشنواره را ساخته و با فاصله زیادی هم بهترین فیلم جشنواره است. پختگی و بلوغی که در کار ایشان بود واقعا بالاتر از حد انتظار بود. مجموعا فیلم اولی های امسال، فیلم اولیهای قابل اعتنایی بودند. البته همانطور که گفتم، من فیلمهای دِرب، نمور، شهرک و ماهان را ندیدم و فکر می کنم بخش خوبی از سازندگان این فیلمها هم کار اولی هستند. حتی فیلم بی مادر که جزو فیلم های ضعیف جشنواره بود و در هیچ رشته ای نامزد نشد، فیلم بدی نبود و حداقلهای یک فیلم همراه کننده را داشت. نکته ی بسیار مهم این است که فیلم اولیها از لحاظ فیلمنامه خوب بودند و فیلم نامههایشان، مخاطب را درگیر میکرد. گویا ضعف همیشگی سینمای ایران که بحث فیلم نامه است، توسط فیلم اولی ها درک شده و در تلاش هستند که این مشکل را در فیلم های خود حل کرده و یا به حداقل برسانند.
سوال: برای افرادی که علاقه مند به حوزه نقد آثار سینمایی هستند، چه توصیه‌ای دارید ؟ برای آشنایی مقدماتی با حوزه سینما، چه کتابی را معرفی می کنید؟
کسانی که علاقه مند به نقد آثار سینمایی هستند، در گام اول باید به خوبی فیلم ببینند. باید فیلم دیدن را در برنامههای جدی خودشان قرار دهند. هم فیلمهای خوب و شناخته سینمای ایران و هم فیلم های سینمای جهان را ببینند. فیلم دیدن، اولین گام برای دست به قلم شدن در حوزه سینما است. در کنار فیلم دیدن، مطالعه هم کمک کننده است. مجموعهی آثار نشر ساقی، به صورت تخصصی در حوزه نقد فیلم کار می کنند و میتوانند گزینه خوبی برای مطالعهی علاقه مندان به این حوزه باشند. یک کتاب خیلی خوب هم نشر چشمه نیز یک کتاب خیلی خوب، با عنوان راهنمای کوتاه برای نوشتن درباره فیلم ها دارد. این کتاب به صورت مختصر و مفید توضیح می دهد که چطور می شود دربارهی یک فیلم نوشت و چطور باید یک فیلم را ببینیم تا بتوانیم آن را نقد کنیم و یا حداقل درباره اش یادداشت بنویسیم. در پایان تاکید می کنم که نقد نوشتن و منتقد سینما شدن، یک کار تمام وقت، جدی و بسیار تخصصی است. کسانی مثل من و افراد دیگری که درباره فیلمها مینویسند و نوشتن دربارهی فیلم ها برایشان مهم است، در بهترین حالت یادداشت نویس هستند. نوشتن یادداشت درباره فیلم ها اساسا خیلی کار سختی نیست و اگر کسی علاقهمند به این فضا باشد، خوب فیلم ببیند و خوب مطالعه کند، میتواند به تدریج قلم خود را ورزیده کند و یادداشت های خوب و قابل اعتنایی بنویسد.
مصاحبه از سجاد مشهدی
